علت و علائم بیماری ام اس(ms) و درمان آن

تصلب بافت چندگانه یا ام اس یک بیماری طولانی مدت است که می‌تواند بر مغز، نخاع و اعصاب بینایی چشم‌ها تاثیر بگذارد. این بیماری باعث مشکلاتی در بینایی، تعادل، کنترل عضلات و سایر عملکردهای بدن می‌گردد. تاثیرات آن اغلب برای هر شخص مبتلا به بیماری متفاوت است. برخی افراد دارای علائم خفیفی هستند و نیازی به درمان ندارند. سایر افراد در انجام امور روزمره مشکل پیدا می‌کنند. ام اس زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به مواد چربی به نام میلین که برای محافظت از رشته‌های عصبی دور آنها می‌پیچند، حمله می‌کنند. اعصاب بدون پوسته‌ی بیرونی آسیب می‌بینند و ممکن است بافت اسکار شکل بگیرد. آسیب بدین معنی است که مغز نمی‌تواند سیگنال‌ها را بطور مناسب در بدن ارسال کند. همچنین اعصاب آنطور که باید برای حرکت و احساسات کمک نمی‌کنند.

علل

پزشکان دقیق نمی‌دانند که چه عاملی باعث ام اس می‌شود، اما عوامل زیادی وجود دارند که به نظر موجب افزایش احتمال ابتلا به بیماری می‌شوند:

• افرادی که دارای برخی ژن‌ها هستند ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری باشند. سیگار کشیدن نیز می‌تواند خطر آن را افزایش دهد.
• برخی افراد ممکن است بعد از ابتلا به یک عفونت ویروسی مانند ویروس اپشتین بار یا هرپس ویروس انسانی ۶ که باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن نتواند بطور طبیعی کار کند، دچار ام اس شوند. عفونت ممکن است موجب تحریک بیماری یا برگشت آن شود. دانشمندان در حال مطالعه بر روی رابطه‌ی بین ویروس‌ها و ام اس هستند، اما هنوز پاسخ واضحی نیافته‌اند.
• برخی مطالعات نشان می‌دهند که ویتامین دی که از نور خورشید دریافت می‌شود، موجب تقویت سیستم ایمنی بدن شده و از ابتلا به ام اس جلوگیری می‌کند. برخی افرادی که بیشتر مستعد ابتلا به بیماری هستند در صورتی که به نواحی آفتابی بروند، احتمالاً کمتر در معرض خطر خواهند بود.

عوامل خطر

برخی عوامل خطر وجود دارند که خطر ابتلا به ام اس را افزایش می‌دهند از جمله:

• سن: شروع بیماری در ۷۰ درصد از بیماران در سنین بین ۲۰ تا ۵۰ سالگی و متوسط آن ۳۰ سالگی است. این بیماری همچنین هم در افراد جوان و هم افراد مسن رخ می‌دهد. در موارد نادر قبل از ۱۵ سالگی یا بعد از ۶۰ سالگی نیز مشاهده شده است.
• جنسیت: ام اس در زنان حدود ۲.۵ برابر بیشتر شایع است. شکاف جنسیتی در میان افرادی که در جوانی دچار ام اس می‌شوند بیشتر است. هرچند برخی مطالعات نشان می‌دهد که مردان در اثر بیماری بیشتر ناتوان می‌شوند.
• سابقه خانوادگی: سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری ممکن است برخی افراد را بیشتر مستعد ابتلا به آن کند، هرچند برای شخصی که تمام عوامل ژنتیکی که در ام اس نقش دارند را به ارث برده باشد خطر ابتلا به آن تنها حدود ۲ تا ۴ درصد است. برخی مطالعات نشان می‌دهند که اعضای خانواده‌ای که دچار ام اس هستند احتمالاً در یک سن مشخص دچار بیماری می‌شوند. با این حال سابقه خانوادگی پیش‌بینی نمی‌کند که آیا یک عضو خانواده به همان شدت دچار بیماری می‌شود یا خیر.

علائم ام اس

• مشکل در راه رفتن
• احساس خستگی
• ضعف یا گرفتگی عضلانی
• تاری دید یا دوبینی
• بی‌حسی و مور مور شدن 
• مشکلات جنسی
• کنترل ضعیف مثانه یا روده 
• درد
• افسردگی 
• مشکل در تمرکز یا یادآوری 

اولین علائم اغلب در سنین ۲۰ تا ۴۰ سالگی بروز پیدا می‌کنند. بیشتر افراد مبتلا به ام اس دچار حملاتی می‌شوند که مرحله عود بیماری نامیده می‌شود که طی آن شرایط بطور چشمگیری بدتر می‌شود. پس از این حملات معمولاً دوره‌ی بهبودی است و علائم بهبود می‌یابند. برای سایر افراد، بیماری در طول زمان بدتر می‌شود.

دوره‌ها

ام اس اغلب بصورت یکی از سه دوره‌ی بالینی رخ می‌دهد که هر یک ممکن است خفیف، متوسط یا شدید باشند.

عود کننده- فروکش کننده RRMS))

خصوصیت نوع عود کننده- فروکش کننده بهبودی نسبی یا کامل بعد از حملات است. این حالت شایع‌ترین نوع ام اسم می‌باشد و ۷۰ تا ۷۵ درصد از بیماران مبتلا به ام اس در ابتدا مبتلا به دوره‌ی عود کننده- فروکش کننده می‌شوند.

پیشرونده- ثانویه (SPMS)

نوع پیشرونده- ثانویه در واقع دوره‌ی عود کننده- فروکش کننده‌ای است که بطور ثابتی پیشرونده می‌شود. در این حالت حملات و بهبودهای نسبی بطور مکرر رخ می‌دهند. از بین ۷۰ تا ۷۵ درصد از افرادی که دچار بیماری نوع عود کننده- فروکش کننده می‌شوند، بیشتر از ۵۰ درصد ظرف ۱۰ سال و ۹۰ درصد ظرف ۲۵ سال دچار نوع پیشرونده- ثانویه می‌شوند.

پیشرونده- اولیه (PPMS)

این نوع بیماری یک دوره‌ی پیشرونده از زمان آغاز است. علائم معمولاً برطرف نمی‌شوند. ۱۵ درصد از افراد مبتلا به ام اس دچار نوع پیشرونده- اولیه هستند، هرچند تشخیص معمولاً باید بعد از زمانی که فرد برای یک دوره‌ی زمانی با ناتوانی پیشرونده زندگی کرده اما حملات حادی را تجربه نکرده است، انجام شود.

تشخیص

تشخیص ام اس می‌تواند دشوار باشد، زیرا علائم آن می‌تواند شبیه به بسیاری از اختلالات دیگر باشد. در صورتی که مبتلا به آن باشید، باید به متخصصی مراجعه کنید که مغز و سیستم عصبی را درمان می‌کند و متخصص مغز و اعصاب نام دارد. وی سابقه‌ی پزشکی شما را بررسی کرده و علائم کلیدی آسیب عصبی در مغز، نخاع و اعصاب بینایی را کنترل می کند.

هیچ آزمایش مشخصی وجود ندارد که بتواند ابتلا به ام اس را تایید کند. پزشک از چندین آزمایش برای معاینه‌ی شما استفاده خواهد کرد که شامل موارد زیر هستند:

• آزمایش‌های خون برای کنترل بیماری‌هایی که باعث علائم مشابه می‌شوند، مانند بیماری لایم و ایدز 
• تعادل، هماهنگی، بینایی و سایر عملکردهای خود را کنترل کنید تا متوجه شوید که اعصابتان چگونه عمل می‌کنند.
• آزمایشی که تصاویری دقیق از ساختارهای داخل بدن تهیه می‌کند که ام آر آی نام دارد.
• تجزیه و تحلیل مایعی که نقش ضربه‌گیر را در مغز و نخاع دارد و مایع مغزی نخاعی نامیده می‌شود. افراد مبتلا به ام اس معمولاً دارای پروتئین‌های خاصی در مایع مغزی نخاعی خود هستند.
• آزمایش‌هایی (به نام پتانسیل برانگیخته) که فعالیت الکتریکی مغز را اندازه می‌گیرد.

درمان ام اس

در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای ام اس وجود ندارد، اما برخی درمان‌ها می‌توانند موجب بهبود وضعیت بیمار شده و باعث شوند که بدن بطور مناسب عمل کند.

دارو

پزشک می‌تواند داروهایی را تجویز کند که ممکن است دوره‌ی بیماری را کاهش دهند، از حملات پیشگیری کرده یا آنها را درمان کنند، علائم را تسکین دهند یا به کنترل استرسی که می‌تواند همراه با بیماری باشد کمک کنند.

داروهایی که ممکن است روند بیماری ام اس را کند کنند یا به درمان آسیب عصبی کمک کنند عبارتند از:

• اینترفرون بتا (Avonex، Betaseron و Rebif)
• کوپلیمر-۱ (Copaxone)
• داکلیزوماب (Zinbryta)
• دالفامپریدین (Ampyra)
• دی‌متیل فومارات (Tecfidera)
• ناتالیزوماب (Tysabri)
• میتوکسانترون (Novantrone)
• اوکرلیزوماب (Ocrevus)
• تری فلونومید (Aubagio)

ممکن است پزشک برای کوتاه‌تر کردن و کاهش شدت حملات ام اس استروئید تجویز کند. همچنین می‌توان داروهای دیگری مانند شل کننده‌های عضلانی، آرام بخش یا سم بوتولینوم (بوتاکس) را برای تسکین اسپاسم‌های عضلانی و درمان برخی علائم دیگر امتحان کرد.

فیزیوتراپی

متخصص مغز و اعصاب در طول درمان، فیزیوتراپی و روش‌های دیگری را برای کنترل علائم شما تجویز می‌کند:

• متخصص فیزیوتراپی می تواند به شما ورزش‌هایی را آموزش دهد که قدرت و تعادل خود را حفظ کنید و خستگی و درد را کنترل نمایید.
• متخصص کاردرمانی می‌تواند روش‌های جدیدی را برای برخی امور آموزش دهد تا کار کردن و مراقبت از خود آسان‌تر شود. در صورتی که در راه رفتن مشکل پیدا کنید، عصا، واکر یا بریس‌ها می‌توانند به شما کمک کنند.
• همراه با درمان می‌توانید اقداماتی را برای تسکین علائم ام اس انجام دهید. بطور منظم ورزش کنید و از گرمای شدید پرهیز کنید تا انرژی‌تان افزایش یابد. با پزشک در مورد انجام یوگا جهت کاهش خستگی یا استرس مشورت کنید.
• مراقب سلامت روانی خود نیز باشید. درخواست کمک از خانواده، دوستان یا مشاور برای کنترل استرس یا اضطراب موثر است. گروه‌های حمایتی نیز محلی عالی برای ارتباط با سایر افراد مبتلا به ام اس می‌باشند.

مراقبت‌های جانبی

بیماران می‌توانند در انجام امور روزانه، صحبت کردن و راه رفتن مشکل داشته باشند. درمان‌ها می‌توانند علائم را کاهش دهند و پیشرفت بیماری را آهسته کنند. بیماران ام اس ممکن است نیاز به وسایل کمکی متعددی مانند عصا، واکر یا ویلچیر و دسته‌های مخصوص برای برس و مسواک داشته باشند.

پیشگیری

هیچ روش خاصی برای پیشگیری از ام اس وجود ندارد، اما با انجام برخی اقدامات می‌توان احتمال ابتلا به ام اس را کاهش داد:

• دریافت ویتامین دی
• خوردن میوه به مقدار کافی
• قطع مصرف نوشیدنی‌های رژیمی
• عدم مصرف لبنیات پرچرب
• پرهیز از چربی‌های اشباع
• قطع مصرف الکل