از دست دادن حافظه، خستگی و مشکل در تمرکز از نشانههای ابتلا به ویروس کرونا اعلام شده است. اما دانشمندان فکر می‌کنند کسانی که مبتلا به ویروس کرونا نشده‌اند هم بر اثر همه‌گیری دچار نوعی افزایش خستگی، اختلال در تصمیم‌گیری و کاهش تمرکز و دقت شده‌اند. متخصصان معتقدند شرایط غیرقابل پیش‌بینی زندگی در دوران کووید و تاثیری که روی برنامه منظم روزانه افراد داشته، منجر به پدیده‌ای شدہ است که آن را “مغز پاندمی” نامیده‌اند.
تاثیر عادت‌های زندگی کرونایی بر بیولوژی مغز
دکتر اما یینل، یکی از متخصصان مشهور عصب‌شناسی رفتاری می‌گوید: «مردم در طول زندگی عادت‌هایی پیدا می‌کنند. مثلا ما دوستانمان را روزهای بخصوصی در هفته می‌بینیم و بعد از ظهرهای مشخصی ورزش می‌کنیم. بهم خوردن این نظم و ترتیب می‌تواند وضعیت بسیار سختی ایجاد کند.» به گفته او، «قرار گرفتن در موقعیت نامعلوم، بر بیولوژی مغز تاثیر می‌گذارد».
به نظر می‌رسد یک بحران سلامت روان در طول همه‌گیری کرونا ظاهر شده است. بر اساس گزارش ارائه شده توسط مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده (CDC) تا ژوئن 2020 تقریبا یک سوم بزرگسالان ایالات متحده دچار اضطراب یا افسردگی شده‌اند. این رقم برای جوانان تقریبا دو برابر بیشتر است، جمعیتی که در دهه گذشته شاهد افزایش قابل توجهی در شیوع اختلالات سلامت روان بوده است.
تخمین زده می شود که بیش از 60 درصد از افراد 18 تا 24 ساله در معرض خطر افسردگی یا اضطراب هستند. این تخمین‌ها نشان‌دهنده افزایش شدید در میزان افسردگی در مقایسه با آمارهایی است که قبل از همه‌گیری کرونا منتشر شده است.
افزایش آمار افسردگی همزمان با اجرای قوانین قرنطینه، بسته شدن دانشگاه‌ها و مدارس و اجرای فاصله‌گذاری اجتماعی باعث ایجاد اختلالات اساسی در زندگی روزمره شده است و نحوه زندگی، کار، مطالعه و تعامل افراد را تغییر داده است.
در ادامه به بیان برخی از تجربیات افرادی می‌پردازیم که در دوران همه‌گیری ویروس کرونا مشکلاتی برایشان ایجاد شده است.
من از در آغوش گرفتن مادرم تردید داشتم
سنان اقبال که در شهر کاردیف با خانواده‌اش زندگی می‌کند می‌گوید: در دوران همه‌گیری مردد بود که مادرش را در آغوش بگیرد یا نه. او 22 سال سن دارد و مبتلا به فلج مغزی است. او در دوران همه‌گیری جزو گروه بیماران خاص محسوب می‌شد که باید در خانه پناه می‌گرفتند. او می‌گوید احساس می‌کرد “چندین تن آجر” روی شانه‌هایش دارد و نمی‌تواند به هیچ جا فرار کند، چون تمام تلاشش این بود که به کووید مبتلا نشود.
اگر پدر و مادرم به کووید مبتلا شوند چه می‌شود؟
سنان به علت بیماری‌اش در حرکت محدودیت دارد. او به بی بی سی گفت: «من به دلیل معلولیتم، مشکلات سلامت روان هم دارم. نگرانی و فشار اضافه‌ای که در دوران همه‌گیری ایجاد شد وضعیت را سخت‌تر کرد. اگر پدر یا مادرم به کووید مبتلا شوند، اگر بدون علامت و ناقل ویروس باشند و آن را به خانه بیاورند چه می‌شود؟ آیا در امان خواهم بود؟ آیا از پس آن برمیایم؟»
دانشمندان می‌گویند تغییرات مختلفی که در قوانین قرنطینه و مقررات سفر و رفت و آمد وجود داشت و همین طور نگرانی از ابتلا به ویروس و محدود بودن رفت و آمد مستقیم مردم با یکدیگر بر سلامت مغزی گروهی از مردم تأثیر داشته است.
احساس می‌کنم حافظه‌ام از بین رفته است
ابی رایت، جوان 27 ساله اهل بری در وال گلامورگان می‌گوید: «احساس می‌کنم حافظه‌ام را از دست داده‌ام. مه مغزی (مه آلودگی ذهن) یکی از مشخص‌ترین مشکلاتی است که برایم ایجاد شده است. مثل فراموش کردن کلمات برای تکمیل یک جمله و یا یک محاسبه ساده». او می گوید قبلا دوست داشته است به کنسرت موسیقی و سینما برود اما بعد از کووید همه چیز تغییر کرد.
تحقیقات بیشتری درباره تاثیر همه‌گیری بر مغز لازم است
دکتر یینل می گوید: «اصطلاح مغز پاندمی ناگهان مورد توجه قرار گرفته است. قسمت جالب این است که مردم مختلف تجربه‌های مختلفی از آن دارند. ما می‌دانیم کسانی که دچار اختلال اضطراب مزمن یا استرس و نگرانی مزمن هستند در بخش‌هایی از مغز که در تصمیم‌گیری و تمرکز نقش دارند دچار تغییراتی می‌شوند. اما ما باید تحقیقات بیشتری انجام بدهیم تا بفهمیم آیا تجربه زندگی در دوران همه‌گیری هم توانسته در ساختار مغز مردم تغییراتی ایجاد کند.»
بررسی تاثیر بیماری کرونا روی مغز
محققان دانشکده پزشکی دانشگاه کالیفرنیا سن‌دیگو در حال انجام یک مطالعه برای شناسایی علائم عصبی در افرادی هستند که برای مدت طولانی مبتلا به بیماری کرونا شده‌اند. برای برخی افراد، علائم کرونا ممکن است بین چهار هفته تا شش ماه پس از مثبت شدن تست کرونا ادامه داشته باشد.
این بیماران از نظر تئوری از بدترین علائم کرونا بهبود یافته‌اند و سپس آزمایش آنها منفی شده است. با این حال به نظر می‌رسد این افراد هنوز دارای علائمی هستند که از به دلیل ابتلای آنها به بیماری کرونای شدید ایجاد شده است.
علائم بیماری کرونا بر روی مغز
دور اول نتایج این مطالعه در 15 ژوئن 2022 منتشر شد. نتایج بیانگر شیوع علائم کوتاه‌مدت و بلندمدت در این افراد بود. در حالی که وضعیت بسیاری از این بیماران حاکی از بهبودی آن‌هاست، اما اکثریت آنها پس از شش ماه هنوز دارای علائم عصبی هستند.
56 نفر از افرادی که مبتلا به بیماری کرونا از نوع متوسط تا شدید شده بودند و علائم عصبی در آنها مشاهده شده بود، برای این مطالعه از تاریخ اکتبر 2020 تا اکتبر 2021 انتخاب شدند. این افراد تحت یک معاینه عصبی و ارزیابی شناختی قرار گرفتند و از طریق یک پرسشنامه، علائم خودشان را ثبت کردند. علاوه بر این یک اسکن مغزی اختیاری از برخی از آنها گرفته شد. اندازه‌گیری‌های پایه چند ماه پس از عفونت اولیه آنها انجام شد و سه و شش ماه بعد مجددا تکرار شد.
در زمان اولین معاینه، 89 درصد از شرکت‌کنندگان خستگی و 80 درصد سردرد را گزارش کردند. سایر علائم رایج عصبی شامل اختلال حافظه، بی خوابی و کاهش تمرکز بودند. 80 درصد از شرکت‌کنندگان اعلام کردند که این علائم بر کیفیت زندگی آنها تاثیر گذاشته است.
هنگامی که شرکت‌کنندگان برای ارزیابی شش ماهه خود بازگشتند، تنها یک سوم بهبود کامل علائم را گزارش کردند. دو سوم دیگر شرکت‌کنندگان همچنان علائم عصبی مداوم داشتند، اگرچه اکثر آنها اعلام کردند که شدت علائم آنها کاهش یافته است. شایع ترین علائم کرونا در شش ماهگی، اختلال حافظه و کاهش تمرکز گزارش شد.
نکته قابل توجه این بود که افرادی که دارای علائم مداوم بعد از شش ماه بودند، اعلام کردند که قبل از ابتلا به بیماری کووید-19 هیچ سابقه بیماری عصبی نداشتند.
محققان همچنین متوجه برخی علائم جدید در این افراد شدند که باعث شگفتی آنها شد. هفت درصد از شرکت‌کنندگان مجموعه‌ای از علائم ناشناخته را نشان دادند که شامل نقص‌های شناختی، لرزش و مشکل در حفظ تعادل می‌شد. این افراد پیش از ابتلا به بیماری کووید-19 هیچ مشکل عصبی نداشتند ولی اکنون دچار ناهماهنگی بدن و احتمال ناهماهنگی افکارشان شده‌اند.
محققان هنوز در حال بررسی میزان نفوذ مستقیم ویروس کرونا شدید به مغز هستند، اما محققان بر این عقیده هستند که به احتمال زیاد این علائم عصبی تاخیری ناشی از عفونت است که باعث ایجاد یک پاسخ خودایمنی التهابی در مغز شده است
این تیم تحقیقاتی قصد دارد به نظارت سالانه علائم شرکت‌کنندگان تا 10 سال آینده ادامه دهد تا از این طریق چگونگی تاثیر سویه‌های مختلف ویروس کرونا بر روی علائم عصبی طولانی‌مدت و همچنین اثربخشی واکسن‌ها را ارزیابی کنند.
