در مقالات گذشته درباره انواع میگرن صحبت کردیم. در این مقاله در رابطه با علل اصلی سردرد و دردهای ناشی از آن در صورت، ویژگی‌ها، مشخصات و محل درد صحبت می‌کنیم.
- 1) سردرد چیست؟
- 2) تشخیص علت سردرد چگونه است؟
- 3) پاتوفیزیولوژی سردرد و درد صورت
- 4) مشخصات درد در ناحیه سر
- 5) علائم و نشانه‌های همراه با درد در ناحیه سر
- 6) الگوهای زمانی سر درد
- 7) سایر ویژگی‌های سردرد
- 8) روشهای درمان سردرد
- 9) برای سردرد به چه دکتری مراجعه کنیم؟
- 10) بهترین پزشک سردرد در تهران چه کسی است؟
- 11) دکتر حمیدرضا رخصت‌یزدی متخصص سردرد
سردرد چیست؟
سردرد در همه گروه‌های سنی اتفاق می‌افتد و 1-2٪ مراجعات بخش اورژانس و تا 4٪ مراجعات به مطب پزشکان را شامل می‌شود؛ اگرچه بیشتر اوقات، علتی خوش‌خیم دارد؛ به ویژه در صورتی‌که درد‌شدید و مزمن یا عودکننده باشد؛ اما بروز سردردهای جدید می‌تواند یافته اصلی یا اولین تظاهر یک بیماری سیستمیک، یا بیماری داخل جمجمه ای خطرناک باشد و از این رو نیازمند ارزیابی بالینی سیستماتیک و کامل می‌باشد.
تشخیص علت سردرد چگونه است؟
تشخیص علت سردرد به درک پاتوفیزیولوژی آن، تهیه شرح حال از بیمار که همراه با مشخص‌کردن ویژگی‌های درد باشد، نیاز دارد.
ویژگی‌هایی که برای تشخیص دلیل سردرد مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از:
- درد حاد
- درد تحت حاد، یا مزمن
این تشخیص به انجام معاینه فیزیکی دقیق و جمع‌بندی تشخیص‌های افتراقی نیاز دارد.
پاتوفیزیولوژی سردرد و درد صورت
برخی از دلایل سردرد شامل موارد زیر می‌شود:
- کشش
- جابه‌جایی
- التهاب
- اسپاسم عروقی
- اتساع ساختمان‌های حساس به درد در سر و گردن
گرفتاری منفرد بخش استخوانی جمجمه و بسیاری از قسمت های دورا (Dura) یا بسیاری از نواحی پارانشیمی مغز، درد ایجاد نمی‌کند.
ساختمان‌های حساس به درد
ساختمان‌های حساس به درد به دو بخش تقسیم می‌شود:
- بخش اول: ساختمان های حساس به درد در داخل جمجه
- بخش دوم: ساختمان های حساس به درد در خارج جمجه
ساختمان‌های حساس به درد در داخل جمجمه
این ساختمان‌ها شامل سینوس‌های وریدی هستند. به عنوان مثال می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- سینوس ساژیتال
- عصب سه‌قلو
- شریان‌های مننژی قدامی و میانی دورا در قاعده جمجمه
- عصب زبانی حلقی(IX)
- بخش پروکسیمال شریان کاروتید داخلی و شاخه‌های آن در نزدیکی حلقه ویلیس
- عصب واگ(X)
- ماده خاکستری جنب قنات مغزی در ساقه مغز
- هسته حسی تالاموس
ساختمان های حساس به درد در خارج جمجمه
این ساختمان‌ها عبارتند از:
- ضریع جمجمه
- پوست
- بافت زیرجلدی عضلات و شریانها
- عضلات گردن
- دومین و سومین عصب جمجمه ای
- چشم‌ها و گوش‌ها
- دندان‌ها
- سینوس‌ها
- حلق‌دهانی
- پوشش مخاطی حفره بینی
مشخصات درد در ناحیه سر
درد در ناحیه سر یا درد صورت، بیشتر اوقات دارای ویژگی‌های زیر است:
- کوبنده یا ضربان‌دار
- مبهم
- درد ثابت یا فرورونده یا درد خراشنده.
ویژگی‌های درد برای انواع سردرد
سردردهای ضربان‌دار و کوبنده معمولا به میگرن نسبت داده می‌شود، همچنین سردرد خوشه ای یا آرتریت سلول غول‌آسا ممکن است درد خود را شبیه درد خنجر توصیف کنند.
در بیماران مبتلا به سردردهای عصبی نیز به همان اندازه سردردهای ضربان‌دار شایع می‌باشند و همچنین احساس فشردگی مداوم یا فشار نیز به وفور در سردردهای عصبی دیده می‌شود.
درد تیز و خراشنده نشان‌دهنده عللی نظیر نورالژی تری‌ژمینال می‌باشد. دردی که به علت ضایعات فضاگیر داخل جمجمه‌ای ایجاد می‌شود، به طور معمول مبهم و ثابت است.
سردردها با هر کیفیتی؛ ممکن است در بیماران مبتلا به میگرن یا تومور مغزی بروز کند؛ بنابراین مشخصات درد نمی‌تواند به تنهایی راهنمای تشخیص قابل اعتماد اتیولوژیک باشد.
محل درد در ناححیه سر
محل درد در چند قسمت شایع است که عبارتند از:
- سردردهای یک طرفه
- درد چشمی یا خلف چشمی
- درد اطراف بینی
- سردرد ناشی از ضایعات فضاگیر داخل جمجمه
- ناراحتی پس سری یا نواری شکل
- درد در ناحیه اولین شاخه عصب سه قلو
- دردهای برشی یا خنجری
- حلق و سوراخ گوش خارجی
سردردهای یک طرفه
سردردهای یک طرفه، ویژگی همیشگی سردرد خوشه‌ای است و در اکثر حملات میگرن اتفاق می‌افتد؛ اغلب بیماران مبتلا به سردردهای عصبی، سردردهای دوطرفه را گزارش می‌کنند.
درد چشمی یا خلف چشمی
درد چشمی یا خلف چشمی نشان دهنده بیماری اولیه چشمی مانند التهاب حاد عنبیه یا گلوکوم، بیماری عصب اپتیک (II) (مثل نوریت اپتیک) یا التهاب خلف حدقه‌ایی می‌باشد؛ این نوع درد همچنین در میگرن یا سردرد خوشه‌ای نیز شایع است.
درد اطراف بینی
درد اطراف بینی محدود به یک یا چند سینوس، اغلب با حساسیت پوست روی آن همراه بوده و در موارد عفونت حاد یا انسداد مجرای خروجی سینوس‌ها اتفاق می‌افتد.
سردرد ناشی از ضایعات فضاگیر داخل جمجمه
سردردی که ناشی از ضایعات فضاگیر داخل جمجمه‌ای است، ممکن است موضعی باشد؛ که بیمار با این عبارت توضیح می‌دهد: درست همین‌جا درد می‌کند؛ اما حتی در چنین مواردی هم، هنگامی که فشار داخل جمجمه‌ای افزایش یابد، ممکن است به جای آن درد دو طرفه پس سری یا دو طرف پیشانی پیش آید.
ناراحتی پس سری یا نواری شکل
ناراحتی پس سری یا نواری شکل، اغلب با سردردهای عصبی همراه است؛ قرارگرفتن درد در ناحیه اکسی‌پیتال ممکن است در تحریک مننژ ناشی از عفونت یا خونریزی و همراه با اختلالات مربوط به مفاصل، عضلات یا لیگامان‌های مهره‌های فوقانی گردن نیز اتفاق بیفتد.
درد در ناحیه اولین شاخه عصب سه قلو
درد در ناحیه اولین شاخه عصب سه قلو، به طور مشخص به صورت دردی با کیفیت سوزشی شرح داده می‌شود؛ و ویژگی شایع نورالژی هرپسی به شمار می‌آید.
دردهای برشی یا خنجری
دردهای برشی یا خنجری که به دومین یا سومین شاخه عصب سه قلو محدود باشند؛ احتمال تیک دولوره (تیک دردناک) را مطرح می‌نمایند.
حلق و سوراخ گوش خارجی
حلق و سوراخ گوش خارجی شایعترین محل‌های درد ناشی از نورالژی زبانی حلقی می‌باشند.
علائم و نشانه‌های همراه با درد در ناحیه سر
تظاهرات بیماری سیستمیک زمینه‌ای، می‌توانند به تشخیص اتیولوژیک سردرد کمک کنند و باید همیشه چنین تظاهراتی را جستجو نمود.
این نشانه‌ها و علائم به این شرحند که:
- کاهش اخیر وزن، ممکن است با سرطان، آرتریت سلول ژانت یا افسردگی همراه باشد.
- تب و لرز ممکن است نشانی از عفونت سیستمیک یا مننژیت باشد.
- تنگی نفس یا سایر نشانه‌های بیماری قلبی احتمال آندوکاردیت عفونی تحت حاد و آبسه مغزی حاصل از آن را مطرح می‌کنند.
- اختلالات دید نشان دهنده بیماری چشم (مثلا: گلوکوم)، میگرن یا گرفتاری داخل جمجمه‌ای همراه با ابتلاء عصب بینایی یا راههای بینایی و یا مسیرهای مرکزی بینایی می‌باشد.
- تهوع و استفراغ در میگرن و سندرم‌های سردرد پس از تروما شایع بوده و ممکن است همراه با ضایعات فضاگیر دیده شود؛ همچنین برخی بیماران مبتلا به میگرن، وقوع اسهال را همراه با حملات سر درد گزارش می‌کنند.
- فتوفوبی ممکن است در میگرن و مننژیت حاد یا در خونریزی ساب آراکنوئید دیده شود.
- میالژی اغلب با سردردهای عصبی، سندرم‌های ویروسی و آرتریت سلول ژانت همراه است.
- آبریزش بینی طرف مبتلا به درد و اشک‌ریزش همان طرف در جریان حملات تیپیک سردرد خوشه‌ای دیده می‌شوند.
- کاهش گذرای هوشیاری می‌تواند با میگرن (میگرن بازیلر) و نورالژی زبانی حلقی (سنکوپ قلبی) همراه باشد.
الگوهای زمانی سر درد
این الگوها نسبت به نوع متفاوت سردرد متغیر است. مثلا:
- دردهای میگرنی دوره‌ای است و ممکن است در فواصل متغیر بروز کند. سردردهای میگرنی دوره‌ای هستند و ممکن است در جریان عادت ماهیانه بدتر شوند.
- سردردهای عصبی معمولا به هنگام وجود شرایط استرس زا بروز کرده و اغلب در پایان روز کاری شدیدتر هستند. ممکن است سردردهای عصبی هر روز بروز کنند.
- سردردهای خوشه‌ای در قالب حملاتی بروز می‌کنند که در بین این حملات بیمار نشانه‌ای ندارد. آنها بیشتر اوقات بیمار را از خواب بیدار و معمولا این سردردها هر روز، یا هر شب در یک ساعت خاص عود می‌کنند.
- سردردهای ناشی از تومور مغزی اغلب با گذشت زمان شدیدتر می‌شوند.
- سردردهای ناشی از ضایعات فضاگیر و همچنین دردهای ناشی از سینوس‌ها معمولا به هنگام بیدار شدن به حداکثر شدت خود می‌رسند؛ با این وجود، شدت سردردهای ناشی از ضایعات فضاگیر، در طول زمان افزایش می‌یابد.
سایر ویژگی‌های سردرد
این ویژگی‌ها در دو حالت بررسی می‌شود:
- شرایط تسکین دهنده سردرد
- شرایط تشدید کننده سردرد
- سابقه درد
شرایط تسکین دهنده سردرد
سردردهای میگرنی اغلب با تاریکی، خواب، استفراغ یا فشار بر شریان تمپورال همان طرف، تسکین می‌یابند و معمولا میزان بروز درد در جریان بارداری کاهش می‌یابد.
سردردهای پس از پونکسیون کمر و یا سردردهای ناشی از کاهش فشار جمجمه به طور تیپیک با درازکشیدن تسکین می‌یابند، درحالی‌که سردردهای ناشی از ضایعات فضاگیر ممکن است در حالت ایستاده شدت کمتری داشته باشند.
شرایط تشدید کننده سردرد
تشدید ناراحتی در اثر تغییر سریع موقعیت سر، یا همراه با وقایعی مانند سرفه یا عطسه که به طور موقت فشار داخل جمجمه را افزایش می‌دهند؛ اغلب با توده داخل جمجمه‌ای همراه می‌باشد، اما در میگرن نیز می‌تواند ظهور کند.
عصبانیت، هیجان یا تحریک می‌توانند موجب بروز یا تشدید سردردهای میگرنی و عصبی شوند. پریدن، خم شدن رو به جلو یا عطسه کردن و باد انداختن در بینی به طور مشخص درد ناشی از سینوزیت را تشدید می‌کنند.
سردردهای وضعیتی که در حالت ایستاده، شدید بوده و در حالت درازکش تقریبا محو می‌شوند؛ در شرایط کاهش فشار CSF در اثر پونکسیون کمری، ضربه سر یا نشت خود به خودی CSF اتفاق می‌افتند.
افت و خیز در شدت و مدت بروز درد بدون علت واضح، به ویژه هنگامی که با نوسانی مشابه در سطح هشیاری همراه باشد، در هماتوم ساب دورال دیده می‌شود.
سابقه درد
باید مشخصات سردرد کنونی را با مشخصات سردردهای قبلی مقایسه نمود، زیرا سردردی که مشخصاتی متفاوت از سردردهای قبلی دارد، نیازمند بررسی دقیق توسط نورولوژیست است.
روشهای درمان سردرد
روشهای درمان سردرد که پس از معاینه و با توجه به نوع و شدت سردرد می‌توان استفاده نمود شامل موارد زیر است:
- نوروفیدبک
- دستگاه rtms
- تزریق بوتاکس
درمان سر درد با نوروفیدبک ilf
نوروفیدبک ilf به علت اینکه روشی مبتنی بر علائم و فردی است، بسیار موثر‌تر از سایر روشهای نوروفیدبک عمل می‌کند و در حال حاضر موثرترین روش نوروفیدبک درمانی در دنیاست.
نوروفیدبک ILF مانند آینه‌ای برای مغز عمل می‌کند و با نشان دادن عملکرد مغز به خودش، باعث بهبود و درمان فرد می‌شود که به این فرآیند خود تنظیمی می‌گویند.
درمان سردرد با دستگاه rtms
تحریک مغناطیسی مغز یک روش درمان غیر دارویی و غیر تهاجمی، بدون درد با اثربخشی سریع جهت تحریک مغز است که می‌توان برای بهبود علائم و درمان طیف وسیعی از بیماری‌های مغز و اعصاب مورد استفاده قرار گیرد. از دستگاه rtms معمولا زمانی استفاده می‌شود که سایر روشهای درمانی موثر نبوده باشند.
در مقاله rtms چیست؟ به صورت کامل در مورد این روش درمانی صحبت کرده‌ایم.
تزریق بوتاکس برای درمان سر درد
افرادی که دچار میگرن هستند و می‌خواهند که برای زیبایی بیشتر از بوتاکس استفاده نمایند، می‌توانند با تزریق بوتاکس هم سردرد میگرنی خود را کنترل و درمان نمایند و هم به اهداف زیبایی خود برسند.
در مقاله تزریق بوتاکس توسط متخصص مغز و اعصاب به طور کامل در این مورد صحبت کرده‌ایم.
برای سردرد به چه دکتری مراجعه کنیم؟
پزشکان متخصص مغز و اعصاب به صورت کاملا تخصصی در زمینه درمان انواع سردرد شامل سردرد خوشه‌ای یا کلاستر، سردرد سینوزیتی، میگرنی، تنشی (عصبی) و … فعالیت می‌کنند. این پزشکان متخصص با در نظر گرفتن شرایط و علائم بیمار، بهترین روش را برای درمان پیشنهاد می‌دهند.
بهترین پزشک سردرد در تهران چه کسی است؟
بهترین پزشک سردرد در تهران شخصی است که به حرف‌های بیمار به طور کامل گوش داده و علائم بیمار را بررسی می‌کند تا بتوانند علت اصلی ایجاد سردرد را پیدا کند. دکتر متخصص سردرد پس از معاینه بیمار و یافتن علت سردرد، راهکار درمانی مناسب را پیشنهاد می‌دهد. راههای درمان سردرد می‌تواند شامل تزریق بوتاکس، دارودرمانی یا سایر موارد باشد.
دکتر حمیدرضا رخصت‌یزدی متخصص سردرد
برای مشاوره درمانی توسط متخصص درمان سردرد و دریافت نوبت ویزیت دکتر حمیدرضا رخصت‌یزدی (عضو انجمن مغز و اعصاب ایران و انجمن سردرد اتحادیه اروپا) با ما در ارتباط باشید.
