آپنه خواب یک اختلال خواب است که می‌تواند منجر به مشکلات جدی در سلامت شود. یکی از راههای تشخیص اپنه خواب که توسط پزشک مغز و اعصاب تجویز میشود، تست خواب می‌باشد. با استفاده از تست خواب می‌توان وضعیت فرد را در طول خواب شبانه مورد ارزیابی قرار داد. در این مقاله قصد داریم به بررسی اختلال اپنه خواب بپردازیم و پس از آن به معرفی تست خواب و نحوه انجام تست خواب می‌پردازیم.
آپنه خواب چیست؟
اختلال آپنه خواب شرایطی است که ریتم تنفسی فرد بهم می‌ریزد و در نتیجه فرد دچار وقفه تنفسی در خواب خواهد شد. وقتی فردی دچار آپنه تنفسی شود، دی اکسید کربن در ریه او تجمع می‌کند و باعث اسیدی شدن محیط میشود و در نتیجه اکسیژن کافی به مغز و سایر ارگان‌های بدن نمی‌رسد.
اگر درمان آپنه خواب به موقع انجام نشود نشود، می‌تواند باعث ایجاد مشکلات دیگری از جمله فشار خون بالا، سکته مغزی، کاردیومیوپاتی (بزرگ شدن بافت عضلانی قلب)، نارسایی قلبی، دیابت و حملات قلبی شود. آپنه خواب همچنین می‌تواند به طور غیرمستقیم عامل مشکلات شغلی، حوادث در حین کار و تصادفات وسایل نقلیه و همچنین عدم موفقیت در مدرسه در کودکان و نوجوانان باشد.
فردی که مبتلا به آپنه خواب است، به دلیل وقفه تنفسی و عدم دریافت اکسیژن کافی دچار مشکل میشود. وقتی که اکسیژن کافی در هنگام خواب به مغز نرسد، پس بیدار شدن از خواب ممکن است شاهد علائم زیر باشید:
- احساس خستگی و خواب آلودگی
- بدن درد
- اختلالات خلقی
- سردرد صبحگاهی
- سردرد در حین خواب
در زمان وقفه تنفسی چه اتفاقی در بدن می‌افتد؟
هنگامی که تنفس متوقف میشود، ضربان قلب نیز کاهش می‌یابد، هر چه بدن شما مدت بیشتری از اکسیژن محروم باشد، کاهش ضربان قلب نیز بیشتر خواهد بود. این اتفاق باعث بروز رفلکس‌های غیرارادی در فرد میشود که در نهایت منجر به بیدار شدن فرد از خواب خواهد شد. هنگامی که این اتفاق می افتد، ضربان قلب و فشار خون به سرعت افزایش می‌یابند.
این تغییرات مواردی هستند که با قطع تنفس ایجاد می‌شوند. اگر فردی وقفه تنفسی در خواب یا آپنه تنفسی را به صورت مکرر تجربه کند، بدن فرد شروع به تجربه اثرات مزمن و شدید آن می‌کند.
به عنوان مثال در زمان وقفه تنفسی، فشار خون تمایل به بالا رفتن دارد، دیواره‌های قلب به دلیل افزایش حجم کار ضخیم میشود و ساختار قلب تغییر می‌کند. همه این موارد خطر ابتلا به آریتمی دهلیزی یا بطنی را افزایش می‌دهد.
آیا آپنه خواب خطرناک است؟
بیماری آپنه خواب به خودی خود مشکل بزرگی محسوب نمی‌شود، اما ممکن است عوارض زیاد و خطرناکی داشته باشد به همین دلیل تشخیص و درمان آپنه خواب اهمیت بسیار زیادی دارد.
تحقیقات نشان داده است اگر درمان آپنه خواب به موقع انجام نشود، ممکن است شاهد عوارض متعددی مانند فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی، سکته مغزی، دیابت و افسردگی در بیمار باشیم. بعلاوه، وقفه تنفسی خواب خطر بروز سندروم متابولیک را شدت می‌بخشد.
اگر علائم آپنه خواب را دارید حتما به یک پزشک متخص مغز و اعصاب مراجعه کنید. پزشک با معاینه شما و با انجام تست‌ها و آزمایشات مختلف، از جمله تست خواب، می‌تواند علت اصلی اختلال خواب را تشخیص دهد و بهترین درمان را برای شما تجویز نماید.
انواع اپنه خواب
به طور کلی انواع آپنه خواب شامل موارد زیر است:
- آپنه انسدادی خواب
- آپنه مرکزی خواب
- آپنه خواب ترکیبی
آپنه انسدادی خواب
آپنه انسدادی خواب ناشی از انسداد راه تنفسی است. علت بروز این انسداد در راه تنفسی، شل شدن عضلات گلو است که وظیفه آنها پشتیبانی از کام نرم، دیواره‌های جانبی گلو و زبان می‌باشد. وقتی که این عضلات ضعیف می‌شوند، راه عبور هوا تنگ و تنگ‌تر میشود و از آنجاییکه که فرد هوای کافی دریافت نمی‌کند، اکسیژن خون او کاهش می‌یابد. افرادی که مبتلا به سندرم آپنه انسدادی هستند، دز طول خواب خر خر می‌کنند و نمی‌توانند خواب عمیقی داشته باشند.
آپنه مرکزی خواب
اگر مغز نتواند به درستی سیگنال‌های مناسبی به عضلات کنترل کننده تنفس ارسال کند، آپنه مرکزی ایجاد میشود. در این شرایط فرد برای مدت کوتاهی از تنفس دست می‌کشد. این افراد معمولا با تنگی نفس بیدار می‌شوند و نمی‌توانند مجددا به خواب بروند.
علت آپنه مرکزی خواب معمولا ناشی از بیماری‌های جدی مانند آسیب ساقه مغز است که کنترل تنفس را برعهده دارد. بر اساس آمار، این نوع آپنه در مردان و افراد مسن و بزرگسالان بالای ۶۵ سال شایع‌تر است. علاوه بر این، افرادی که اضافه وزن دارند نیز ممکن است به این اختلال دچار شوند.
لازم به ذکر است که آپنه مرکزی خواب معمولا با بیماری‌های دیگری همراه است. این بیماری‌ها عبارتند از:
- نارسایی احتقانی قلب
- کم‌کاری تیروئید
- نارسایی کلیه
- بیماری‌های عصبی مانند پارکینسون، آلزایمر، اسکلروز جانبی آمیوتروفیک
- آسیب به مغز که ناشی از انسفالیت، سکته مغزی و ضربه به سر است
آپنه خواب ترکیبی
آپنه خواب ترکیبی که به آن آپنه خواب پیچیده نیز گفته میشود، زمانی ایجاد میشود که فرد به طور همزمان علائم هر دو نوع آپنه انسدادی و مرکزی را داشته باشد.
علائم اپنه خواب
اغلب اولین علائم اپنه خواب توسط شخص دیگری که در کنار شما می‌خوابد تشخیص داده میشود.بسیاری از افراد مبتلا به اپنه خواب هیچ شکایتی از اختلال خود ندارند.
شایع‌ترین علائم و نشانه های آپنه خواب شامل موارد زیر است:
- خروپوف (خروپف با صدای بلند می‌تواند نشان دهنده یک مشکل جدی باشد، اما همه کسانی که آپنه خواب دارند خروپف نمی‌کنند.)
- خواب آلودگی یا خستگی در طول روز
- بی قراری در هنگام خواب، بیداری های مکرر در شب
- بیدار شدن ناگهانی همراه با احساس نفس نفس زدن یا خفگی
- خشکی دهان یا گلو درد پس از بیدار شدن از خواب
- اختلالات شناختی، مانند مشکل در تمرکز، فراموشی یا تحریک پذیری
- اختلالات خلقی مانند استرس و اضطراب شدید
- عرق شبانه
- تکرر ادرار در شب
- اختلال عملکرد جنسی
- سردرد
علائم اختلال اپنه خواب در کودکان ممکن است چندان واضح نباشد. تشخیص اپنه خواب در کودکان بر اساس نشانه‌های زیر انجام میشود:
- عملکرد ضعیف در مدرسه
- سستی یا خواب آلودگی که اغلب به اشتباه به عنوان تنبلی در کلاس تعبیر میشود
- مشکل در بلع
- حرکت قفسه سینه به سمت داخل هنگام دم
- وضعیت‌های خواب غیرمعمول، مانند خوابیدن روی دست‌ها و زانوها، یا با گردن بیش از حد کشیده
- تعریق زیاد در شب
- اختلالات یادگیری و رفتاری (بیش فعالی، نقص توجه)
- شب ادراری
تست خواب چیست؟
تست خواب یا پلی سومنوگرافی یک روش غیر تهاجمی برای ارزیابی وضعیت فرد در حین خوابیدن و تشخیص اختلالات خواب است. برای انجام این تست، قبل از خواب، یک سری تجهیزات به فرد متصل میشود تا از طریق آنها پارامترهایی نظیر ریتم تنفس، سطح اکسیژن، نوار مغز و نوار قلب و فشار خون اندازه‌گیری شود.
در طول تست خواب شبانه پارامترهای زیر ارزیابی میشود:
- امواج مغزی
- حرکات چشم
- ضربان قلب
- الگوی تنفس
- سطح اکسیژن خون
- وضعیت بدن
- حرکات چشم‌ها
- حرکت سینه و شکم
- حرکت اندام
تست خواب چگونه انجام میشود؟
تست خواب معمولا در بیمارستان و یا کلینیک‌های تخصصی خواب انجام میشود. در این مراکز، پزشکان و متخصصان خواب می‌توانند وضعیت فرد را در طول شب به طور کامل زیر نظر داشته باشند تا ببینند در مغز و بدن او چه اتفاقی می‌افتد.
اگر قصد انجام تست خواب داشته باشید، عصر به یک مرکز تخصصی خواب می‌روید و شب را در آن‌جا می‌مانید. شما می‌توانید وسایلی را که معمولا در حین خواب استفاده می‌کنید به همراه داشته باشید و می‌توانید با لباس شب خود بخوابید.
اتاقی که پلی سومنوگرافی در آن انجام میشود شبیه اتاق هتل است و در طول آزمایش تاریک و ساکت است. محل خواب معمولا دارای یک دوربین فیلمبرداری با نور کم است، بنابراین تکنسین‌های پلی سومنوگرافی که شما را زیر نظر دارند می‌توانند ببینند وقتی چراغ‌ها خاموش است در اتاق چه اتفاقی می‌افتد. همچنین اتاق دارای یک سیستم صوتی است، بنابراین آنها می‌توانند با شما صحبت کنند و صدای شما را از اتاق کنترل بشنوند.
پس از آماده شدن برای خوابیدن، یکی از متخصصین با استفاده چسب، حسگرهایی را روی پوست سر، شقیقه‌ها، سینه و پاهای شما می‌چسبانند. این حسگرها با سیم به کامپیوتر متصل می‌شوند. این سیم‌ها به اندازه‌ای بلند هستند که به شما می‌توانید در رختخواب به‌راحتی حرکت کنید. همچنین برای سنجش سطح اکسیژن خون شما، یک گیره کوچک نیز روی انگشت شما قرار می گیرد.
در طول انجام تست خواب هیچ موج یا جریانی وارد بدن فرد نمی‌شود. تنها تعدادی سنسور بر روی پوست فرد نصب میشود تا از طریق آنها اطلاعات خواب در طول شب ثبت شوند.
چه کسانی باید تست خواب انجام دهند؟
به طور کلی افرادی که دارای یکی از اختلالات زیر هستند باید تست خواب انجام دهند:
- کسانی که خر و پف می‌کنند
- کسانی که در حین خواب دچار حالت خفگی می‌شوند و برای چند ثانیه نفس نمی‌کشند
- افرادی که چاق هستند یا گردن کوتاهی دارند و هنگامی که از خواب بیدار می‌شوند احساس خستگی روزانه دارند
- افرادی که در حین خواب راه می‌روند و یا حرکات اضافه یا پرشی دارند
- افرادی که دارای فشار خون و قند کنترل نشده هستندو در خواب خر و پف می‌کنند
- افرادی که در حین خواب دچار سردرد می‌شوند
- افرادی که با سردرد صبحگاهی از خواب بیدار می‌شوند
تفسیر نتیجه تست خواب
اندازه‌گیری‌های ثبت شده در طول تست خواب اطلاعات زیادی در مورد الگوهای خواب ارائه می‌دهد. این موارد عبارتند از:
- امواج مغزی و حرکات چشم در طول خواب می‌تواند به پزشک شما کمک کند تا مراحل خواب شما را ارزیابی کند و از طریق آنها دلیل اختلال خواب را تشخیص دهد.
- تغییرات ضربان قلب و تنفس و تغییرات در اکسیژن خون که در طول خواب غیرطبیعی است ممکن است نشان دهنده آپنه خواب باشد.
- حرکات مکرر پا که خواب شما را مختل می‌کند ممکن است نشان‌دهنده اختلال حرکت دوره‌ای اندام باشد.
- حرکات یا رفتارهای غیرمعمول در طول خواب ممکن است نشانه اختلال رفتار خواب REM یا اختلالات خواب دیگری باشد.
